Preventie in de Nederlandse gezondheidszorg

In het oude China kregen artsen alleen betaald gedurende de periode dat de patiënt níet ziek was. Een arts kreeg dus geen geen vergoeding gedurende de tijd dat een patiënt ziek was. Hij deed er alles aan om te voorkomen dat zijn patiënten ziek werden; artsen werden toen dus eigenlijk beloond voor hun preventieve handelen.
In de zorg wordt onderscheid gemaakt tussen drie vormen van preventie: primair, secundair en tertiair. Bij primaire preventie wordt de nadruk gelegd op het voorkomen van een ziekte dat deze geen kans krijgt. Secundaire preventie legt de nadruk op het vroeg ontdekken van een ziekte of afwijking. Tertiaire preventie is erop gericht complicaties en ziektevererging te voorkomen alsmede een herhaling van de ziekte. In dit artikel besteden we aandacht aan het voorkomen van ziektes.

In het Nederlandse zorgstelsel krijgt preventie steeds meer aandacht. Demissionair staatssecretaris Paul Blokhuizen is er fervent voorstander van. Op 25 juni 2021 verklaart hij: “Ik wil het komende kabinet van harte aanbevelen om preventie wettelijk te verankeren.”

Preventie in de mondzorg

In veel tandarts- en mondzorgpraktijken leeft al jaren het besef dat preventieve mondzorg veel problemen kan voorkomen, zoals het wegblijven van de patiënten door de angst voor pijn of hoge rekeningen. Regelmatige controles door tandartsen en bezoeken aan de mondhygiënist of preventie-assistent helpen problemen in de mond vóór te zijn. En angst voor de tandarts ontstaat vaak doordat er een traumatsiche ervaring opgedaan is bij een curatieve behandeling. Inmiddels verrijzen de eerste 'preventiepraktijken', waarvan de mondzorgpraktijk van Rob Kuijpers in Gorinchem een interessant voorbeeld vormt. Ook tandarts Arie Riem uit De Bilt is na jaren van traditionele tandheelkunde toe aan nieuwe mondzorg. ‘Wees er op tijd bij, dan worden boor en spuit overbodig,’ zegt hij in de Dental Tribune.

Preventie en voeding

Rani Akram is een van de initiatiefnemers van 2diabeat. 2Diabeat is bedoeld om landelijk het gevecht aan te gaan tegen de oprukkende diabetes type 2. Ze is bezig om in de Haagse Schilderswijk te sturen op leefstijlverbetering. Ze probeert de lokale leefstijlkaart onder de aandacht te brengen bij inwoners. Dat realiseert ze vanuit een samenwerkingsverband met lokale ondernemers en gezondheidsprofessionals.

Leefstijl en preventie

Een gezonde leefstijl vertegenwoordigt alles wat iemand doet om gezond te blijven of te worden. Door een leefstijlcoach wordt gewerkt aan je voeding en beweging. Maar ook slaap, niet-roken en ontspanning zijn onderdelen van je leefstijl. Het is niet verrassend dat een beroep als leefstijlcoach in deze tijden snel groeiende is. Er is een organisatie actief die hen bundelt, de BCLN. Op hun site vind je tijdens dit schrijven (september 2021) al honderden leefstijlcoaches in heel Nederland. Begeleiding door BLCN geaccrediteerde coaches wordt vergoed vanuit de basisverzekering.

Preventie door vaccinaties

Het Rijksvaccinatieprogramma beschermt kinderen tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio (DKTP), haemophilus influenza type B (Hib), bof, mazelen, rodehond (BMR), meningokokken-C-infecties en pneumokokkeninfecties, en een specifieke groep kinderen tegen hepatitis B. Sinds 2010 is ook de vaccinatie tegen baarmoederhalskanker opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma, voor meisjes van 12 jaar. Dit is in het kader van primaire preventie. Er is daarnaast ook een vaccinatieprogramma waarin risicogroepen worden gevaccineerd tegen hepatitis B, tuberculose (BCG) en influenza, denk bijvoorbeeld aan de jaarlijkse griepprik waarvoor ouderen en mensen die om een andere reden kwestbaar worden geacht uitgenodigd worden. Een derde vorm van vaccinatie is de inenting van reizigers tegen ziekten als hepatitis A en tyfus. Deze inentingen geschieden op eigen kosten.
Het recente vaccinatieprogramma tegen Covid19 verloopt via het RIVM en wordt uitgevoerd door de GGD's. |(bron: Nature Public Health Emergency Collection ) De vaccinatieprogramma's zijn niet verplicht.

Nationaal Preventieakkoord (2018)

De overheid heeft al heel concrete maatregelen afgesproken met partijen uit de voedingsindustrie. Het Nationaal Preventieakkoord richt zich op het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik.

Inmiddels zijn de eerste resultaten bekend. Zo hebben de zuivel-, frisdranken- en de koek-, snoep-, chocoladeproducenten de afspraken om calorieën in hun producten te verlagen verder geconcretiseerd en hier en daar al doorgevoerd. Er staat een interessant voortgangsrapport uit 2020 online, dat hier te raadplegen is.

Daarnaast is er het zogenoemde GLI programma. GLI staat voor Gezonde Leefstijl Interventie. Binnen een GLI wordt advies en begeleiding gegeven gericht op:

gezonde voeding,
gezonde eetgewoontes,
gezond bewegen.

De GLI is gericht op een gedragsverandering om een gezonde leefstijl te bereiken en te behouden. Een GLI duurt 2 jaar en bestaat uit groepsbijeenkomsten en individuele contacten. Het aantal groepsbijeenkomsten kan per programma verschillen, maar is gemiddeld 12 keer. Daarnaast zijn er 1 à 2 individuele contacten met de zorgverlener die de GLI geeft. Voor meer informatie kan je de pagina hierover van het Zorginstituut raadplegen.

Bij het schrijven van dit artikle over preventie is nog niet bekend in hoeverre een volgend kabinet er meer gewicht aan zal toekennen. In 2021 hebben we de effecten mogen zien van preventieve vaccinatie tegen ernstige ziekteverschijnselen en snelle verspreiding van covid19 (met name versneld door de deltavariant vanaf het voorjaar). Het voortgangsrapport hierboven laat ook progressie zien. Het is nog wel wachten op structurele maatregelen voor de mondzorg. Waar kinderen tot 18 jaar vanuit de basisverzekering behandeld worden en de kosten voor hun ouders dus nihil of minimaal zijn, is er voor volwassenen nog een belangrijke slag te maken. Vooral omdat sommige tandartsverzekeringen juist preventieve behandelingen maar ten dele vergoeden en omdat geldgebrek ook veel volwassenen parten speelt. Daarom is de mondzorg voor velen in de praktijk nog een vorm van ziektegenezing of restauratie waar dat veelal niet nodig was geweest met regelmatig preventief onderhoud. Hier valt dus nog een hoop te winnen.